Kadınların ortalama olarak erkeklerden daha uzun yaşadığı, hem insanlar hem de birçok hayvan türü için geçerli bir olgu. Ancak bu farkın nedenleri uzun süredir bilim insanlarının merak konusuydu.
1.000’den Fazla Tür İncelendi
Science Advances dergisinde yayımlanan araştırma kapsamında, 1.000’den fazla hayvan türü incelendi. Bilim insanları, yaşam süresindeki cinsiyet farklarını genetik, davranışsal ve evrimsel etkenler üzerinden analiz etti.
Bulgulara göre kadınların erkeklerden ortalama 5,4 yıl daha uzun yaşadığı tespit edilirken, bu farkın sadece insana özgü olmadığı belirlendi. Memelilerin yüzde 72’sinde dişiler, erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun yaşıyor.
Bazı türlerde bu fark daha da belirgin. Örneğin geyiklerde dişilerin ömrü erkeklerin iki katına kadar çıkabiliyor.
Kuşlarda Tersine Bir Durum
Araştırmaya göre, kuş türlerinde tablo tersine dönüyor. Türlerin yüzde 68’inde erkek kuşlar, dişilerden ortalama yüzde 5 daha uzun yaşıyor.
Araştırma ekibinden Dr. Johanna Staerk, genetik farkların bu durumun bir kısmını açıklasa da tek başına yeterli olmadığını belirtiyor:
“Memelilerde dişiler iki X kromozomuna sahipken erkeklerin yalnızca bir X ve kısa bir Y kromozomu var. Bu da erkeklerde zararlı mutasyonların telafi edilmesini zorlaştırıyor.”
Staerk ayrıca “Zehirli Y hipotezi” olarak bilinen teoriyi hatırlatarak, Y kromozomunun yaşlanmayı hızlandıran genetik unsurlar taşıyor olabileceğini söyledi.
Evrimsel Bedel: Rekabet ve Enerji Tüketimi
Araştırma, genetik kadar üreme stratejilerinin de yaşam süresinde belirleyici rol oynadığını ortaya koydu.
“Memelilerin çoğu tek eşli değil,” diyen Staerk, “Erkekler eş bulmak için yele, boynuz gibi özelliklere enerji harcıyor, rakiplerle dövüşüyor. Bu da yaralanma riskini artırarak ömürlerini kısaltıyor.” ifadelerini kullandı.
Tek eşli türlerde ise bu rekabetin zayıf olduğu, dolayısıyla erkeklerin biyolojik olarak daha az “bedel” ödediği ve cinsiyetler arası yaşam süresi farkının azaldığı belirtildi.
Ebeveynlik Yaşamı Uzatıyor
Araştırmanın bir diğer sonucu, ebeveynliğin ömrü uzattığı yönünde. Genellikle bakım veren cinsin daha uzun yaşadığı gözlemlendi.
“Yavruların uzun süre bakıma muhtaç olduğu türlerde, ebeveynin uzun yaşaması yavrunun hayatta kalma şansını artırıyor,” diyen Staerk, bu durumun özellikle primatlar arasında belirgin olduğunu ifade etti.
Sonuç: Sadakat ve Sorumluluk Yaşam Süresini Artırıyor
Elde edilen veriler, erkeklerin daha uzun yaşamasının yolunun tek eşlilik ve aktif ebeveynlikten geçtiğini gösteriyor. Evrimsel açıdan bakıldığında, sadık bir eş ve ilgili bir baba olmak, yalnızca toplumsal değil, biyolojik olarak da yaşamı uzatmanın en etkili yolu olabilir.
