Çin'in Pekin şehrinin dışındaki bir otoyolda hızla ilerlerseniz, sayamayacağınız kadar çok egzoz borusu olmayan araba görmeniz olasıdır.
Veya Ruanda'nın Kigali kentinde bir motosiklet taksisine binin ve geri tepme susturucusu yerine muhtemelen sadece bir akünün uğultusunu duyacaksınız.
Bunun nedeni, bu şehirlerde ve gelişmekte olan dünyadaki diğer pek çok şehirde son yıllarda elektrikli araç sahipliğinde artış görülmesidir (Global EV Outlook 2024 – iea).
Bu, Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nda (UNEP) Sürdürülebilir Hareketlilik Birimi Başkanı Rob de Jong'un kulağına hoş geliyor. De Jong, 60'tan fazla gelişmekte olan ülkenin ( Electric mobility – UNEP) elektrikli araçlara (EV) geçişini hızlandırmasına yardımcı olan önemli bir çalışmasını yönetiyor.
De Jong, elektrikli ulaşıma geçişin dünya çapındaki şehirleri dönüştürme, hava kirliliğini azaltma ve gezegeni ısıtan sera gazlarını kontrol altına alma şansına sahip olduğunu söylüyor.
Bu haftaki yazımızda De Jong’la EV'lerin toplum değiştirici potansiyeli ve neden 2025'in nihayet ana akıma girmeye başlayacakları yıl olduğunu düşündüğü hakkında yapılan UNEP söyleşisini sizlerle paylaştık.
Söyleşide De Jong’a konuyla ilgili sorulan sorular ve yanıtları:
Elektrikli araçların düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekten yaygınlaşmaya başlayacağı yılın 2025 olacağını söylediniz. Bunun nedeni nedir?
Rob De Jong (RDJ): Basit ekonomi. Elektrikli araçlar benzinli ve dizel araçlarla fiyat eşitliğine yaklaşıyor. Örneğin Çin'de, hükümet sübvansiyonları dahil olmak üzere 15.000 ABD dolarına eşdeğer bir fiyata standart bir aile arabası satın alınabiliyor. Bu oldukça erişilebilir bir rakam. Elektrikli araçlar uzun vadede sahip olmak ve işletmek için zaten daha ucuz. Etiket fiyatları benzinli araçlarla eşitliğe ulaştığında, hızla yaygınlaşacaklar.
İyi bilinen bir araştırmaya göre (EIA projects global conventional vehicle fleet will peak in 2038 – OCTOBER 2026, 21), 2050 yılına kadar dünya 1 milyara yakın araçla tanışacak ve bunların çoğu düşük ve orta gelirli ülkelere gidecek. Bu durum elektrikli araçlara geçişi özellikle acil kılıyor mu?
RDJ: Evet.Bu araç tsunamisi henüz gelişmekte olan dünyayı vurmadı. Ülkelerin, fosil yakıtla çalışan araçlarla birlikte gelen boru hatları ve benzin istasyonları da dahil olmak üzere tüm altyapıya kendilerini kilitlemekten kaçınmak için hala zamanları var. Bu altyapı inşa edildikten sonra, uzaklaşmak çok zor.
Elektrikli araçların gelişmekte olan ülkeler için büyük faydaları nelerdir?
RDJ: Birkaç tane var. Birincisi, her yıl milyonlarca insanı (Pollution Action Note – Data you need to know – UNEP) öldüren hava kirliliğini azaltmaya yardımcı olacaklar . İkincisi, ülkelerin giderek daha pahalı hale gelen ithal fosil yakıtlara olan bağımlılıklarını sona erdirmelerine olanak tanıyacaklar. Üçüncüsü, birçok ülkenin bol miktarda sahip olduğu hidro ve jeotermal gibi yerel yenilenebilir enerji kaynaklarının büyümesini destekleyecekler. Dördüncüsü, araçlar yerel olarak üretilseydi, çok sayıda yeşil iş yaratabilirlerdi. Son olarak, iklim değişikliğine neden olan sera gazı emisyonlarını azaltmaya yardımcı olacaklar.
Birçok kişi elektrikli araçları düşündüğünde aklına arabalar gelir. Ancak gelişmekte olan ülkelerde, birincil kişisel ulaşım motosikletler ve üç tekerlekli araçlardır. UNEP tarafından hazırlanan bir 2024 raporunda (Global Emerging Market Overview for Electric Two and Three wheelers) bu araçların yüzde 1'inden daha azının elektrikli olduğu tespit edildi. Bunun değiştiğini görüyor musunuz?
RDJ: Evet. Batı Afrika, Doğu Afrika ve Güneydoğu Asya'daki birçok gelişmekte olan ülkede çok ani bir değişim göreceğimizi düşünüyorum. Elektrikli motosikletler artık maliyet açısından rekabetçi. Güçleri daha ucuz, bakımları daha ucuz ve çok da uzak olmayan bir gelecekte satın almaları daha ucuz olacak.
Bu değişimin ne kadar süreceğini düşünüyorsunuz?
RDJ: Şok edici derecede hızlı gerçekleşebilir. Açıkça üstün ve fiyat eşitliği olan bir ürününüz olduğu anda, bu toplumsal geçişler çok, çok hızlı gerçekleşebilir. Cep telefonlarının veya dijital fotoğrafçılığın yükselişini düşünün. Yıllar sürebilir.
Elektrikli otomobil ve motosiklet satışları hızla artarken, bu araçlar hala genel satışların yalnızca küçük bir yüzdesini oluşturuyor. Bunu değiştirmek için ne yapılması gerekiyor?
RDJ: Farkındalık önemlidir. Birçok gelişmekte olan ülkede, EV'ler riskli, yüksek teknolojili, gelişmiş bir dünya teknolojisi olarak görülüyor. Ama değiller. Benzinle çalışan araçlara göre yapımı ve bakımı çok daha kolaydır. İkincisi, ülkelerin şarj fişleri ve piller gibi EV teknolojisini standartlaştırması gerekiyor. Pazar büyüyecekse bu hayati önem taşır. Üçüncüsü, finansmana ihtiyacınız var. Bu muhtemelen en önemlisidir çünkü düşük ve orta gelirli ülkelerdeki çoğu insan ve operatör, elektrikli araçların ekstra ön maliyetinin üstesinden gelmek için finansal desteğe ihtiyaç duyar. Ancak daha önce de söylediğim gibi, elektrikli ve benzinli araçlar arasındaki bu maliyet farkı küçülüyor ve yakında tamamen ortadan kalkacak.
Bir diğer önemli konu da şarj altyapısıdır. Gelişmekte olan birçok bölgede şarj istasyonları az ve çok uzaktır ve bazı yerlerde tamamen elektrik yoktur. Bu sorunun üstesinden nasıl gelirsiniz?
RDJ: Bu gerçekten bir zorluk ancak farklı şarj modellerinin geliştiğini göreceğinizi düşünüyorum. Örneğin, Afrika'nın birçok yerinde pil değiştirme istasyonları gelişiyor. Motosikletinizi bir şarj istasyonuna takmak yerine, pilinizi çıkarıp yenisiyle değiştirecekleri bir değiştirme istasyonuna gidiyorsunuz. Piller merkezi bir konumda şarj ediliyor, bu nedenle her yerde şarj istasyonuna ihtiyacınız yok. Bunun gibi daha fazla yenilik göreceğimizi düşünüyorum.
Bazı yerlerde, kısmen fosil yakıt endüstrisinin öfkeli lobi faaliyeti nedeniyle, elektrikli araçlara karşı siyasi rüzgarlar esiyor. Bunun gelişmekte olan dünyadaki geçişi geciktireceğini düşünüyor musunuz?
RDJ: Yerleşik petrol yakıtları ve taşıt endüstrileri de dahil olmak üzere güç sahiplerinin direnmeye çalıştığı doğru. Ancak benim gibi elektrikli araçların vaatlerine inanan insanlar bu geçişin durdurulamaz olduğunu düşünüyor. Elektrikli araçlar kazanıyor. Tren istasyondan ayrıldı. Ne kadar hızlı gideceği konusunda bazı soru işaretleri olabilir. Ama geri dönmeyecek.
SONUÇ
Ulaştırma sektörü en hızlı büyüyen sera gazı yayan sektördür ve gelecekte toplam sera gazı emisyonlarının yüzde 30'undan fazlasına ulaşması beklenmektedir. Aynı zamanda kısa ömürlü iklim kirleticilerinin önde gelen yayıcısıdır ve hava kirliliğine büyük ölçüde katkıda bulunmaktadır ve bu kapsamda sıfır emisyonlu elektrikli mobiliteye geçiş, Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak için kritik önem taşımaktadır.
Düşük ve orta gelirli ülkelerin fosil yakıttan elektrikli araçlara geçişini destekleyen UNEP çalışmasındaki küresel araç filosu’nun 2050 yılına kadar iki katına çıkacağı öngörüsü bağlamında daha temiz bir ulaştırma sektörüne ulaşmak için küresel olarak bir dizi önlemin uygulanması gerekmektedir:
· Daha iyi tasarlanmış şehirler,
· Güvenli ve konforlu yürüyüş ve bisiklet olanakları,
· Daha fazla toplu taşıma ve elektrikli araçlar da dahil olmak üzere daha temiz ve daha verimli karayolu filoları.
Sevgiyle ve Sağlıkla Kalın.
ncmCozdmr
Hüsnü Baysal’ın katkılarıyla
Kaynaklar :
Why 2025 could be the year of the electric vehicle in developing countries
3 Apr 2025
www unep org/news-and-stories/story/why-2025-could-be-year-electric-vehicle-developing-countries
Global EV Outlook 2024
Published April 2024
www iea org/reports/global-ev-outlook-2024
Electric Mobility
www unep org/topics/transport/electric-mobility
EIA projects global conventional vehicle fleet will peak in 2038
October 26, 2021
www eia gov/todayinenergy/detail.php?id=50096
Pollution Action Note – Data you need to know
Published 7 Sept 2021 Updated 6 Sept 2023
www unep org/interactives/air-pollution-note/
Global Emerging Market Overview for Electric Two and Three wheelers
10 January 2024
www unep org/resources/report/global-emerging-market-overview-electric-two-and-three-wheelers