Türkçede hem günlük konuşma dilinde hem de haber metinlerinde sıkça yer bulan tutsak kelimesi; savaş, özgürlük, bağımlılık ve kısıtlanma gibi farklı bağlamlarda kullanılabildiği için anlamı ve eş anlamlıları merak edilen sözcükler arasında bulunur. Özellikle öğrenciler ve bulmaca severler “Tutsak eş anlamlısı nedir?” sorusuna yanıt ararken, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlük anlamı da araştırmaların merkezine oturur. İşte tutsak kelimesinin eş anlamlıları, anlamı ve örnek kullanımları…
Tutsak Kelimesinin Eş Anlamlısı Nedir?
Tutsak kelimesinin en yaygın ve doğrudan eş anlamlısı:
-
Esir
Bununla birlikte, cümledeki bağlama göre yakın anlam ilişkisi kurabilen bazı kelimeler de kullanılabilir:
-
Köle
-
Kul
Ancak burada önemli bir ayrım vardır:
Esir, “özgürlüğü elinden alınmış kişi” anlamını en net şekilde karşıladığı için tutsak ile en doğru eş anlamlı kabul edilir. Köle ve kul ise daha çok “birinin buyruğu altında olma, hizmet etme, bağımlı olma” gibi anlam katmanları taşıdığından her cümlede tutsak yerine birebir kullanılmayabilir.
Tutsak Ne Demek? TDK’ye Göre Anlamı
Tutsak, Türkçede birden fazla anlam katmanına sahip bir sözcüktür. TDK’ye göre genel kullanımda şu anlamlarda değerlendirilir:
-
Savaşta ele geçirilen düşman, esir
-
Gitmesine veya serbestçe hareket etmesine engel olunan kişi
-
Mecaz anlamda: Bir şeye aşırı bağlı olup kendini etkisinden kurtaramayan kimse (örneğin “alışkanlıklarına tutsak” gibi)
Bu yönüyle tutsak kelimesi hem somut (hapiste tutulan, savaş esiri) hem de soyut/mecaz (bağımlı olma, etkisinden çıkamama) anlamda kullanılabilir.
Esir ile Tutsak Arasındaki Fark Var mı?
Günlük kullanımda tutsak ve esir kelimeleri çoğu zaman aynı anlamda değerlendirilir ve birbirinin yerine kullanılabilir. Yine de küçük bir nüans vardır:
-
Esir: Daha çok savaş ve çatışma bağlamında öne çıkar (savaş esiri).
-
Tutsak: Hem savaş bağlamını kapsar hem de özgürlüğün kısıtlanması anlamını daha geniş şekilde taşır; mecaz kullanımı daha yaygındır.
Kısacası, “eş anlamlı” kabul edilseler de tutsak kelimesi kullanım alanı bakımından daha geniştir.
Tutsak Kelimesi Cümle İçinde Nasıl Kullanılır?
1) Gerçek Anlam (Somut kullanım)
-
Savaşta yakalanan askerler tutsak olarak kampa götürüldü.
-
Savaşta yakalanan askerler esir olarak kampa götürüldü.
-
Kaçmaya çalıştığı için günlerce tutsak tutuldu.
-
Kaçmaya çalıştığı için günlerce esir tutuldu.
2) Mecaz Anlam (Soyut kullanım)
-
İnsan bazen kendi korkularına tutsak olur.
-
Alışkanlıklarına tutsak yaşayan biri, değişmekte zorlanır.
Not: Bu tür mecaz cümlelerde esir de kullanılabilir (“korkularının esiri”), ancak Türkçede bu kullanım daha çok kalıplaşmış biçimde “... esiri” şeklinde görülür.
Tutsak Kelimesinin Eş Anlamlılarıyla Örnekler
-
Tutsak: O yıllarda birçok insan özgürlüğünden edilip tutsak edildi.
-
Esir: O yıllarda birçok insan esir düşerek yıllarca geri dönemedi.
-
Köle (yakın anlam): Zorla çalıştırılan insanlar adeta köle gibi yaşadı. (Her zaman tutsak ile birebir aynı değildir.)
-
Kul (yakın anlam): Bir otoriteye körü körüne bağlananlar kendini kul gibi hissedebilir. (Daha çok bağlılık/itaat vurgusu taşır.)
-
Tutsak eş anlamlısı: Esir
-
Yakın anlamlılar (bağlama göre): Köle, kul
-
Tutsak kelimesi: Hem özgürlüğü kısıtlanan kişi hem de mecaz olarak “bir şeye bağımlı kalan” anlamında kullanılabilir.
İstersen aynı formatla sıradaki kelimeyi de gönder, aynı dil ve düzende hazırlayayım.