Zemheri, halk arasında kış mevsiminin en sert ve en soğuk dönemini ifade eden bir kelimedir. Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre zemheri, “kara kış” anlamına gelir. Özellikle Anadolu’da yüzyıllardır kullanılan bu sözcük, hem halk takviminde hem de edebî eserlerde kışın en çetin günlerini anlatmak için tercih edilir.

Kış aylarının dondurucu soğuğunu tanımlayan zemheri, yalnızca meteorolojik bir dönem değil; aynı zamanda kültürel ve tarihsel bir kavramdır.

Zemheri Nedir

Zemheri Ne Demek? (TDK Anlamı)

Türk Dil Kurumu’na göre:

Zemheri:
Kara kış

Bu tanım, kış mevsiminin en ağır şartlarının yaşandığı zamanı ifade eder. Zemheri kelimesi, özellikle çok soğuk hava koşullarını anlatmak için mecaz anlamda da kullanılır.

Zemheri Kelimesinin Kökeni

Zemheri kelimesinin kökeni Arapçaya dayanır. Sözcük, Arapça “zamharîr” kelimesinden türemiştir. Zamharîr, aşırı soğuk, dondurucu ayaz anlamına gelir.

Tarihi kaynaklara göre zemheri kelimesine, 14. yüzyıldan itibaren Anadolu’da yazılı metinlerde rastlanmaktadır. Bu yönüyle kelime, Türkçede köklü ve yerleşik bir geçmişe sahiptir.

Zemheri

Zemheri Ne Zaman Başlar, Ne Kadar Sürer?

Halk takvimine göre zemheri:

Bu dönem, yılın en uzun gecelerinin yaşandığı ve hava sıcaklıklarının en fazla düştüğü zaman dilimi olarak kabul edilir.

Zemheri dönemi, halk arasında “erbain” olarak da adlandırılır. Erbain, Arapçada “kırk” anlamına gelir ve bu isim, zemherinin yaklaşık 40 gün sürmesinden kaynaklanır. Bazı yörelerde ise bu sürenin 45 gün olduğu kabul edilir.

Zemheri ile Hamsin Arasındaki Fark Nedir?

Halk takviminde kış mevsimi iki ana bölüme ayrılır:

  • Zemheri (Erbain):
    21 Aralık – 31 Ocak
    → Kışın en sert ve soğuk dönemi

  • Hamsin:
    1 Şubat – 21 Mart
    → Soğukların yavaş yavaş kırıldığı dönem

Zemheri, kışın zirve noktası olarak görülürken; hamsin, bahara geçiş sürecini temsil eder.

Zemheri Kelimesi Nerelerde Kullanılır?

Zemheri kelimesi;

  • Halk arasında günlük konuşmalarda

  • Şiirlerde ve türkülerde

  • Roman ve hikâyelerde

  • Meteorolojik anlatımlarda

  • Mecaz anlamda “zor, çetin dönem”leri tanımlarken

sıkça kullanılır.

Örnek cümle:

“Bu yıl zemheri çok sert geçti, geceleri ayaz iliklerimize kadar işledi.”

Zemheri Mecaz Anlamda Ne İfade Eder?

Zemheri yalnızca soğuk havayı değil, hayatın en zor, en çetin dönemlerini anlatmak için de mecaz olarak kullanılır. Maddi sıkıntılar, zor günler veya psikolojik olarak ağır süreçler için de “zemheri” benzetmesi yapılabilir.

Kısa Özetle Zemheri

  • Anlamı: Kara kış

  • Kökeni: Arapça (zamharîr)

  • Başlangıcı: 22 Aralık

  • Süresi: Yaklaşık 40 gün

  • Diğer adı: Erbain

  • Kullanım alanı: Halk dili, edebiyat, mecaz anlatım