11 Kasım’da Gürcistan’da düşen C‑130 kargo uçağı, 20 askerimizin hayatını kaybetmesine yol açtı. Olayın ilk saatlerinden itibaren uçağın geçmişi gündeme geldi; neden düştüğüyle ilgili çok sayıda spekülasyon ortaya atıldı.
Uçak, 68‑1609 kuyruk numarasıyla kayıtlı C‑130E tipi kargo uçağıydı. Uçuş bilgilerine göre: Kayseri’den 11 Kasım saat 09.02’de havalanmış, Azerbaycan Gence’ye personel ve malzeme götürmüş, aynı gün dönüş için Tiflis kontrollü uçuş hattına yönelmişti. Saat 13.50’de Tiflis Hava Trafik Kontrolü ile son telsiz irtibatı kuruldu; 14.34’te düşme bildirimi alındı. Enkaz Gürcistan arama kurtarma ekiplerince 15.02’de bulundu.
C‑130 modeli: Özellikler ve kullanım
C‑130’lar dört motorlu nakliye uçaklarıdır. ABD’li savunma şirketi Lockheed Martin tarafından üretilmiş ve dünya genelinde yoğun askeri kullanımda. Personel, yük, mühimmat, büyük çaplı ekipman taşımalarında kullanılır; zor zeminlerde kalkış/iniş yeteneklerine sahiptir. Türkiye’de envantere 1964’te girmiştir. Emekli Hava Pilot Tuğgeneral Hüseyin Fazla’ya göre “düşmeyen uçak” olarak anılmıştır.
Ömrü ve bakım durumu
Havacılık uzmanlarına göre uçakların belirli bir “tasarım ömrü” olabilse de nakliye uçaklarında bu sınır daha esnektir. Önemli olan tahribatsız muayeneler, parça değişimleri ve metal yorgunluğunun takip edilmesidir. Fazla, “Kanadın gövdeye birleştiği nokta gibi kritik bölgelerde çatlak varsa onarım ya da değişim yapılmalı” diyerek bakım gerekliliğini vurguluyor.
Düşen uçağın envantere giriş tarihi 2014 olarak açıklandı. MSB, uçağın Suudi Arabistan’dan 21 Ocak 2012’de satın alındığını ve modernizasyon sonrası 2022’de yeniden kullanıma verildiğini bildirdi. En son bakım tarihleri 11 Eylül‑12 Ekim 2025 olarak belirtildi.
Bakım nerede yapılıyor?
Bazı sosyal medya iddiaları bakımın İngiltere’de yapıldığı yönündeydi. Ancak uçakların esas bakım ve modifikasyonları Türkiye’de, Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı bünyesinde yapılmaktadır. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ile yürütülen “Erciyes” projesi kapsamında C‑130E ve C‑130B modellerinin elektronik modernizasyonları gerçekleştirildi.
Düşme nedeni: Ne bilinmeli?
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) standartlarına göre, düşme bölgesi egemen ülkenin ön incelemesine tabidir. Uçağın gövdesinin parçalar halinde bulunması ve sosyal medyada yayılan görüntüler, “havada yapısal parçalanma” ihtimalini gündeme getirdi. Uzmanlar, motor arızası, gövde parçası kopması, kanat‑gövde birleşimindeki çatlaklar gibi senaryoları değerlendiriyor. MSB, uçakta mühimmat bulunmadığını, ön raporun teknik inceleme sonrası hazırlanacağını belirtti. Sabotaj ihtimalleri için ise yetkililer “içeriden izinsiz müdahale olamaz” vurgusu yaptı.