Plastik içeren ıslak mendillerin yasaklanması için Birleşik Krallık çapında görüş alma süreci başlatıldı:
· Önerilen yasak nehir/deniz çevresindeki plastik kirliliğiyle mücadele edecek ve atık su arıtma tesislerine giren mikroplastikleri azaltacak
· Teklif, su sistemi genelinde daha fazla yatırım, daha güçlü düzenleme ve daha sıkı uygulama sağlayarak Birleşik Krallık Hükümeti'nin Su Planını yerine getirmektedir
Islak mendiller birçok rutin aktivite için kullanışlı ve kullanımı kolay bir araçtır: makyajı temizlemek, yüzeyleri temizlemek, ellerimizi dezenfekte etmek ve diğerleri. Özellikle ebeveynseniz, bebek mendilleri bir anda en iyi arkadaşınız haline gelir. Ancak, bize zaman kazandırırken dağınıklıkları temizlemek için bir nimet olsalar da, doğa için bir lanettirler. Çok sayıda şirket ıslak mendillerinde plastik lifler kullanıyor; bu lifler bozunmuyor ve yaşadığımız plastik kirliliği krizinin ortaya çıkma nedeni oluyor.
Islak mendiller yaygın olarak sifon çekilerek şebekeye gönderilmekte ve şebeke tıkanıklıklarının nedeni olmaktadır. Özünde, kolayca parçalanmayacak şekilde tasarlandıkları için şebeke sistemine girdiklerinde borulara takılıyor, birikiyor ve diğer atıkları hapsederek sistemde tıkanmalara neden oluyorlar. Şebeke tıkanıklıklarının %75'i ıslak mendillerden kaynaklanmaktadır ve aynı zamanda biyolojik olarak parçalanamayan katı maddelerin ve yağların bir kombinasyonu olan yağ birikintilerinin de en büyük nedenidir.
Islak mendiller, şebeke taşmalarının suya dökülmesinin ardından nehire/denize karışmaktadır. Şu anda Thames Nehri'nin Hammersmith gibi yavaş hareket eden kısımlarında ıslak mendil adaları var, burada kıyıya yığılıyorlar ve mikroplastiklere dönüşmeden önce nehrin şeklini değiştiriyorlar.
Islak mendiller yaban hayatına çeşitli çevresel zararlar vermekte ve insan sağlığını olumsuz etkilemektedir.
Thames Nehri, dünyadaki herhangi bir nehir için kaydedilen en yüksek mikroplastik seviyelerinden bazılarına sahiptir. 2020 yılında yapılan bir çalışmada bilim insanları, incelenen mitten yengeçlerinin %95'inin midesinde plastik olduğunu, örneklenen Avrupa pisi balığının ise %75'inin bağırsaklarında lif bulunduğunu tespit etmiştir.
Bu şok edici rakamlar, plastiğin vahşi yaşamı nasıl boğduğuna ve nehirlerimizi/denizlerimizi nasıl kirlettiğine bir boyut kazandırıyor.
Thames21, 2017'den bu yana Thames'in kıyı şeridindeki ıslak mendilleri takip ediyor. Nehir Eylem Grupları ve paydaş bilim insanları Londra genelinde 94 temizlik etkinliğinde 137.000'den fazla ıslak mendil topladı. Hammersmith'teki ıslak mendil sayısı 2018'den bu yana gerçekleştirilen Büyük Islak Mendil Sayımları ile sürekli olarak izleniyor.
İki tenis kortunun alanını kaplayan ve bazıları metrekare başına 50-200 mendil arasında yoğunluğa sahip ıslak mendil noktaları gözlemlendikten sonra ve bunların yol açtığı zararlara ilk elden tanık olunduktan sonra Thames21 Birleşik Krallık Hükümeti’nin ıslak mendillerde plastiği yasaklaması için savunuculuk yapmaya başladı. Bu önlem ilk olarak 2018 yılında Birleşik Krallık Hükümeti tarafından dile getirilmişti. Ancak o zamandan bu yana çok az ilerleme kaydedildi.
Plastik içeren ıslak mendiller zamanla çevre ve insan sağlığı için zararlı olabilecek mikroplastiklere dönüşmektedir. Plastik içeren ıslak mendillerin yasaklanması, bu sorunun hafifletilmesine yardımcı olacak şebekeye ve atık su arıtma tesislerine giren mikroplastik hacmini azaltacaktır.
Plastik içeren ıslak mendillere alternatifler halihazırda mevcuttur ve bazı büyük markalar ıslak mendillerden plastiği çıkarmıştır. Boots, Tesco ve Aldi plastik içeren ıslak mendillerin satışını durduran büyük perakendeciler arasındadır.
Bu vb. olumsuzluklar dikkate alınarak “Plastik kirliliğiyle mücadele ve su yollarının temizlenmesi planları kapsamında Birleşik Krallık genelinde plastik içeren ıslak mendillerin yasaklanmasına ilişkin bir görüş alma süreci başlatıldı (14 Ekim 2023)”.
Birleşik Krallık Hükümeti'nin Su Planı'nda önemli bir tedbir olan bu yasak, hükümetin su sistemi genelinde daha fazla yatırım, daha güçlü düzenleme ve daha sıkı uygulama yapılmasını sağlamak, plastik ve mikroplastik kirliliğiyle mücadeleye yardımcı olmak ve su kalitesini iyileştirmek için devam eden çalışmalarının bir parçasını oluşturuyor.
Yasak, perakendecilerin sadece plastik içermeyen ıslak mendilleri tüketicilere sunmak için attıkları bu adımın üzerine inşa edilecek.
Planlar, plastik içeren ıslak mendillerin Birleşik Krallık genelinde üretiminin, tedarikinin ve satışının yasaklanması konusunda görüş almak üzere 14 Ekim’de başlatılan görüş alma sürecinde ortaya konmuştur.
Görüş alma süreci, kamuoyunun su yollarındaki plastik kirliliğiyle mücadele için harekete geçilmesi yönündeki çağrılarını ve önerilen yasağa yönelik yaygın kamuoyu desteğini dikkate alıyor. İngiltere'de 2021 yılında yapılan bir Kanıt Çağrısı, katılımcıların %96'sının plastik içeren ıslak mendillerin yasaklanmasını desteklediğini ortaya koymuştur.
Birleşik Krallık Hükümeti kişisel bakım ürünlerinde mikro boncuk kullanımını halihazırda yasaklamıştır. Ayrıca Birleşik Krallık Hükümeti Nisan 2022'de, Birleşik Krallık'ta üretilen veya Birleşik Krallık'a ithal edilen ve en az %30 geri dönüştürülmüş plastik içermeyen plastik ambalajlar için ton başına 200 Sterlin'den fazla bir vergi olan Plastik Ambalaj Vergisini uygulamaya koymuştur.
Diğer taraftan, hükümetin son derece başarılı olan tek kullanımlık poşet vergisi, uygulamaya konulduğu 2015 yılından bu yana ana süpermarketlerdeki satışları %98'den fazla azaltarak milyarlarca poşeti kullanımdan kaldırdı.
Islak mendiller şebeke tıkanıklıklarının %94'üne neden olmakta, bu da yerleşim yerlerine/yaşam alanlarına zarar verebilmekte ve şebekeyle ilgili atıkların çevreye karışmasına neden olabilmektedir.
Islak mendillerde plastik kullanımının yasaklanması memnuniyet verici olsa da nehirlerin sağlığını iyileştirmek için yeterli değildir. Nehirlerdeki yaygın ıslak mendil sorununu tek bir aracın çözemeyeceğine inanarak, çok paydaşlı eylem savunulmalıdır. Bu sorunun üstesinden gelmek için politika yapıcılara, üreticilere, perakendecilere, su şirketlerine ve şehir paydaşlarına ihtiyaç var.
Birleşik Krallık “Plastik Islak Mendil Sorunu”nu bu şekilde ele alıp, çözümler üretirken bu sorun Ülkemizde de ele alınmakta ve tartışmaya açılmaktadır.
Ülkemizin önemli bilim insanlarından Prof. Dr. Güray Salihoğlu (Bursa Uludag Universitesi Çeve Mühendisliği Bölümü) LinkedIn’de çevre sorunlarını ele aldığı ve takipçileriyle beraber ürettiği çözümleri paylaştığı ÇEVRESEL MERAK YOLCULUĞU yazılarının 3.sünde Islak Mendiller konusunu ele alarak “Plastik Kirliliği” ile ilişkisini
çarpıcı bir yaklaşımla ortaya koymuş.
Prof. Dr. Güray Salihoğlu’nun kaleminden;
(Bursa Uludag Üniversitesi Çeve Mühendisliği Bölümü)
ÇEVRESEL MERAK YOLCULUĞU 3: Islak Mendiller
Birdenbire girdiler hayatımıza.
Meğer ne kadar hazırmışız onları kullanmaya! Hemen yer verdik hayatımızda.
Her yerde yanımızdalar; evde, okulda, arabada, çantamızda, cebimizde…
Bu kadar çok kullanılan tek kullanımlık bir ürün ister istemez düşündürüyor tabii.
Yürüyüş yaparken gördüm. Toprağa atılmıştı yine.
Zihnime üşüşen sorular şöyle oldu:
· Toprak kabul edecek mi bu ıslak mendili?
· Islak mendiller nasıl üretiliyor? Üretimleri esnasında hangi maddeler kullanılıyor?
· Tek kullanımlık olarak üretildikleri için önemli bir hammadde kaybı anlamına geliyor. Sahi rakamlar nasıl?
· Biyobozunur mu bu ıslak mendiller?
· Geri kazanımları mümkün mü?
· Yeniden kullanılabilecek şekilde üretilseler olmaz mı?
Toprağa değil de çöp kutusuna atılmış olsalardı nasıl bertaraf edileceklerdi?
Daha pek çok soru sormak mümkün. Birlikte merak edebilir miyiz?
Hem sorularınızı, hem yorumlarınızı merakla bekliyorum. Biliyorsunuz hep birlikte konuyu ele alıp özet bir görsel oluşturuyoruz.
Şimdi sözü size bırakıyorum.
ÇEVRESEL MERAK YOLCULUĞU 3: Islak Mendiller
Geçtiğimiz hafta Çevresel Merak Yolculuğumuzun konusu Islak Mendiller idi.
Demiştik ki, “Her yerde yanımızda olan, hayatımıza büyük bir hızla giren, evde, okulda, arabada, çantamızda, cebimizde bulunan ıslak mendillerin çevresel etkileri yok mu? Tek kullanımlık olan bu mendiller acaba doğada bozunur mu?”
Sizler de bana yorumlarınızı gönderdiniz.
Yorumlarınızın desteğiyle bir zihin haritası yaptım. İmzasını da “Güray Salihoğlu& LinkedIn Dostları” diye attım.
Tablo özetle şunları gösterdi:
· Islak mendil pazarı çok büyük bir pazar… Dünyadaki ıslak mendil pazarı 27 milyar dolar düzeyinde (2022). Bu pazarda 2030'a kadar %3,8’lik büyüme bekleniyor.
· Islak mendillerin neredeyse %90’ı petrol bazlı... Polyester veya polipropilen malzemeden yapılıyor. Yani PLASTİK!
· Islak mendiller önemli bir MİKROPLASTİK kirliliğine neden oluyor.
· Pamuk, viskon vb. biyo-bazlı türler de var ama onlar da tamamen masum değil. Biyo-bazlı türlerin yaşam boyunca oluşturdukları çevresel yük petrol bazlı olanlara oranla yalnızca %38 oranında düşük.
Velhasıl, en iyisi bu ıslak mendilleri hiç kullanmamak veya tekrar kullanılabilir olanları tercih etmek. Eğer mecbur isek etiketleri iyi okuyup biyobozunur olanları tercih etmek. Islak mendil kirliğinin aslında bir PLASTİK KİRLİLİĞİ olduğunu unutmamak gerek!
Önümüzdeki günlerde çevresel merakımızın yeni konusuyla geleceğim.
Islak mendiller konusundaki katkılarınız için teşekkür ederim.
NOT: Her hafta gündelik hayatımızda karşımıza çıkan çevresel bir konuyu ele alıyoruz. Böylelikle çevremizde olan bitenin izini sürmeye, hikâyesini yazmaya çalışıyoruz. Haftanın sonuna doğru da gelen yorumları birleştirip merak konumuzun genel bir resmini ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Biz buna Çevresel Merak Yolculuğu diyoruz. Meraklıysanız siz de bize katılın (Prof. Dr. Güray Salihoğlu).
SONUÇ :
· Küreselde ve Ülkemizde ıslak mendillerde plastiğin yasaklanması için harekete geçilmelidir,
· Üreticiler ve perakendeciler, çok fazla tıkanmaya neden olmayan yenilikçi, plastik içermeyen alternatifler yaratmalı ve ıslak mendillerin nasıl atılacağı konusunda halkı eğitmede rol oynamaları için daha güçlü etiketleme standartları geliştirmelidir,
· Su şirketleri şebeke altyapısına daha fazla yatırım yapmalı, böylece şebeke taşmalarına daha az ihtiyaç duymalı ve ıslak mendillerin çevreye karışmasını önlemek için daha fazla eleme/kontrol sistemi kurmalıdır.
Bu değişiklikler büyük resimde küçük görünebilir, ancak her eylem önemlidir.
Sevgiyle ve Sağlıka Kalın
ncmCozdmr
Hüsnü Baysal’ın katkılarıyla
Kaynaklar :
1. Press release
Consultation launched to ban wet wipes containing plastic
www gov uk/government/news/consultation-launched-to-ban-wet-wipes-containing-plastic
From: Department for Environment, Food & Rural Affairs and The Rt Hon Thérèse Coffey MP
Published
14 October 2023
2. The plastic wet wipes issue, explained
Published 26th September 2023
www thames21 org uk/2023/09/the-plastic-wet-wipes-issue-explained/
3. Prof.Dr.Güray Salihoğlu
www linkedin com/posts/prof-dr-guray-salihoglu-2942120_islakmendiller-tekkullanaftmlaftkaesraesnler-activity-7131212502377381888-Lhlu?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
4. Prof.Dr.Güray Salihoğlu
www linkedin com/posts/prof-dr-guray-salihoglu-2942120_islakmendiller-plastikkirliliafbi-tekkullanaftmlaftk-activity-7144061660113149952-CqDC?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
